Hệ tiêu hóa trong cơ thể người gồm nhiều bộ phận, bao gồm ống tiêu hóa (bắt đầu từ khoang miệng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già, hậu môn), gan, tuyến tụy, túi mật… Mỗi cơ quan của hệ tiêu hóa có một chức năng riêng nhưng lại liên quan chặt chẽ với nhau, đảm bảo vai trò quan trọng trong việc tiếp nhận thức ăn sau đó chuyển hóa thành các chất dinh dưỡng thiết yếu đi nuôi cơ thể…
Một hệ thống tiêu hóa tốt đóng vai trò cốt lõi trong sức khỏe toàn thân. Không chỉ là cơ quan chính của cơ thể đối với việc tiếp nhận và hấp thu chất dinh dưỡng, sức khỏe đường ruột có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, hệ nội tiết, tình trạng da, sức khoẻ tâm thần và các bệnh ung thư… Do đó, một bộ phận nào đó của hệ tiêu hóa bị trục trặc sẽ ảnh hưởng xấu đến những phần khác của ống tiêu hóa và toàn cơ thể.
Hệ tiêu hóa “trục trặc” ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng như thế nào?
Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh là khi tiêu hóa thức ăn tốt, giúp cơ thể hấp thu được các chất dinh dưỡng, bài tiết chất thải ra khỏi cơ thể một cách dễ dàng, nhờ đó, duy trì sức khỏe chung.
Nhưng trong cuộc sống, tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi, giới tính, đều ít nhiều gặp phải các vấn đề về tiêu hóa. Nhẹ thì rối loạn tiêu hóa, nặng hơn thì mắc các bệnh mạn tính ở đường tiêu hóa.
Mặc dù các khía cạnh của sức khỏe thể chất thay đổi tự nhiên theo tuổi tác, khi chúng ta già đi, thì hệ tiêu hóa cũng thường gặp nhiều “trục trặc” hơn. Nhưng chế độ ăn uống kém, sử dụng nhiều thực phẩm không đảm bảo chất lượng, chế độ sinh hoạt không điều độ… sẽ góp phần làm giảm men tiêu hóa, hệ vi sinh vật đường tiêu hóa mất cân bằng, gây ra nhiều bệnh lý rải dọc theo ống tiêu hóa, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tiêu hóa và miễn dịch của cơ thể.
Theo thống kê, có khoảng 62% dân số thế giới gặp phải các vấn đề tiêu hóa như táo bón, khó tiêu, tiêu chảy, đau dạ dày ít nhất 1 lần mỗi năm. Bệnh lý phổ biến nữa là viêm dạ dày mạn tính. Các biến chứng có thể gặp là loét, chảy máu hoặc thủng dạ dày, hẹp môn vị, sa dạ dày, thậm chí ung thư. Và khi đường tiêu hóa có “trục trặc” sẽ ảnh hưởng đến sự hấp thu chất dinh dưỡng của cơ thể.
Hấp thu là giai đoạn trung gian giữa tiêu hóa với chuyển hóa. Các thực phẩm ăn vào được tiêu hóa bởi các men (enzym) ngoại tiết của dạ dày và ống tiêu hóa thành chất hấp thu được qua thành ruột vào máu… rồi được chuyển hóa thành dinh dưỡng cần thiết cho sự sống của cơ thể. Quá trình hấp thu thức ăn có sự tham gia của nhiều bộ phận trong ống tiêu hóa như dạ dày và nhất là ruột non, ruột già. Ngoài ống tiêu hóa là sự tham gia của gan, mật, tụy… Kém hấp thu là quá trình hệ tiêu hóa không hấp thu được đủ các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất từ thực phẩm (cho dù chế độ ăn có đầy dủ dưỡng chất), dẫn đến tình trạng cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng, dễ phát sinh nhiều bệnh lý khác nhau.
Các nguyên nhân của kém hấp thu có thể gặp là do tổn thương của ruột non, do thiếu men tiêu hóa của dạ dày, gan, mật… làm sự tiêu hóa không hoàn thành nên không hấp thu tốt được.
Hậu quả của quá trình này có thể dẫn đến kém hấp thu nước, điện giải, các chất dinh dưỡng, các muối mật, sinh tố, các yếu tố vi lượng… Điều này dẫn đến sự thiếu hụt của các vitamin, protein, khoáng chất, carbohydrat và các chất dinh dưỡng khác quan trọng cho sự phát triển và sự điều hòa của cơ thể, nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Cần làm gì để có đường tiêu hóa khỏe mạnh?
Để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, cần:
| Thực hiện chế độ ăn uống cân đối, lành mạnh hàng ngày: Ăn đủ 4 nhóm thực phẩm. Tăng cường ăn trái cây và rau xanh, cung cấp đủ lượng nước cần thiết vì mất nước là một nguyên nhân phổ biến của táo bón. Nên uống từ 1,5-2 lít nước mỗi ngày để ngăn ngừa tình trạng này. Trong điều kiện thời tiết nóng bức hoặc đối với người có tập luyện thể dục – thể thao tcó thể cần bổ sung một lượng nước nhiều hơn. |
Ăn chậm: Quá trình tiêu hóa bắt đầu ngay từ miệng khi nhai thức ăn, cần nhai chậm, nhai đều để miệng kịp tiết các enzyme tiêu hóa và giúp dạ dày bớt áp lực và giúp quá trình tiêu hóa trơn tru hơn và ngăn ngừa các triệu chứng như khó tiêu và ợ nóng.
Loại bỏ thói quen xấu: Trong mỗi bữa ăn cần tránh stress, tạo không khí thư giãn bởi cảm xúc xấu sẽ tác động tiêu cực đến tiêu hóa dẫn đến khó tiêu và đầy hơi. Bỏ những thói quen xấu ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa như: Hút thuốc, uống quá nhiều rượu, bia và ăn tối quá muộn.
Không được sử dụng thuốc cho đường tiêu hóa bừa bãi: Bao gồm cả thuốc nhuận tràng và kháng viêm cũng như các kháng sinh phổ rộng nếu không có chỉ định của bác sĩ.
Tích cực vận động thể chất: Tập thể dục thường xuyên là một trong những cách tốt nhất để củng cố sức khỏe cho hệ tiêu hóa. Đi bộ 30 phút mỗi ngày có thể giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng táo bón mãn tính…
Hỗ trợ ruột bằng dinh dưỡng
Một số chất dinh dưỡng cần thiết cho đường tiêu hóa khỏe mạnh bao gồm: Men vi sinh probiotic, glutamine và kẽm.
Probiotic: Là vi khuẩn có lợi cho đường ruột, cải thiện khó tiêu, đầy hơi, cũng như triệu chứng táo bón, tiêu chảy. Probiotic được tìm thấy trong thực phẩm lên men, sữa chua… Hoặc được bào chế ở dạng viên nang, dạng lỏng, hỗn dịch… bao gồm hỗn hợp các chủng Lactobacillus và Bifidobacterium.
Glutamine: Là loại axit amin bảo vệ sức khỏe đường ruột và được chứng minh có khả năng giảm tính thấm ruột (rò rỉ ruột) ở những người mắc bệnh nặng. Có thể bổ sung glutamine trong các loại thực phẩm như gà tây, đậu nành, trứng và hạnh nhân. Nếu muốn bổ sung glutamine dạng hoạt chất (thuốc) cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng.
Kẽm: Là một khoáng chất rất quan trọng cho đường ruột khỏe mạnh, hỗ trợ điều trị tiêu chảy, viêm đại tràng, rò rỉ ruột và các vấn đề về tiêu hóa khác. Thiếu hụt kẽm có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Theo khuyến cáo, lượng kẽm cần thiết phải bổ sung hàng ngày là 8mg cho phụ nữ và 11mg cho nam giới. Các loại thực phẩm giàu kẽm bao gồm động vật thân mềm, có vỏ (ngao, sò, hến…), thịt bò và hạt hướng dương.
TS. Nguyễn Thị Thu Hiền
